Het daltononderwijs is ontstaan in de Verenigde Staten. In het plaatsje Waterville in de staat Wisconsin was Helen Parkhurst in 1904 onderwijzeres aan een zogenaamde "eenvrouwsschool". Ze gaf onderwijs aan een groep van 45 leerlingen van zeer verschillende leeftijden, de oudste kinderen waren 16 jaar, slechts twee jaar jonger dan zij zelf was. Haar probleem daarbij was, hoe zij al deze verschillende kinderen tot hun recht kon laten komen.

In een gewone groep met kinderen van dezelfde leeftijd is er al een verschil in aanleg en tempo. Nog moeilijker wordt het als de kinderen veel in leeftijd verschillen. Klassikaal onderwijs is dan praktisch onmogelijk. Op grond van nieuwe inzichten begon Helen Parkhurst te experimenteren. Ze schaft het rooster af en laat de leerlingen aan maandtaken werken. Ze creëert in het lokaal voor vijf vakken themahoeken waar de leerlingen onder het toezicht van de oudste kinderen (assistent teachers) aan de taakopdrachten werken. De leerlingen krijgen de vrijheid om het werk in de themahoeken zelf te plannen en elkaar te consulteren als er zich problemen voordoen. Parkhurst zelf geeft individuele en groepjes leerlingen instructie. Mede onder invloed van Maria Montessori, een Italiaanse pedagoge waar zij enkele jaren mee heeft samengewerkt, werkte Helen Parkhurst haar aanpak uit en ontstond er een werkwijze die nu bekend staat als het Daltonplan. Helen Parkhurst vernoemt haar gedachtegoed niet naar zichzelf maar naar het plaatsje Dalton in Massachusetts, waarmee ze Mrs. Crane eert, de vrouw die haar vanaf de opzet van haar experiment tot aan het einde van haar directeurschap in New York in raad en daad, maar vooral financieel steunt.

De daltonwerkwijze is het bekendst als de 'school met de taak'. Dalton heeft daarbij het voordeel dat het concept het dichtst bij de meest gebruikelijke inrichting van het onderwijs staat. De taak is het middel om de drie daltonprincipes te realiseren:

1. Eigen verantwoordelijkheid en vrijheid in gebondenheid
2. Zelfstandigheid
3. Samenwerken